Waar stond Turkije in de Tweede Wereldoorlog?

Turkije heeft genoeg ellende gekend tijdens de Eerste Wereldoorlog. In 1918 gaat het ooit machtige Osmaanse Rijk definitief ten onder en dreigt het land zelf te worden opgedeeld tussen Engeland, Frankrijk, Griekenland en andere machten. Het is daarom niet verwonderlijk dat Turkije nazi-Duitsland pas op 1 maart 1945 de oorlog verklaart. De neutraliteit tot aan die tijd betekent niet dat Turkije nooit positie kiest. Bekend is de houding van de Turkse consul op Rhodos, Selahattin Ülkümen (Antakya). Wanneer de Duitsers in juli 1944 de gehele Joodse bevolking naar vernietigingskamp Auschwitz willen deporteren weet hij dat voor de vijftien Joden van Turkse afkomst, ook wanneer hun pas verlopen is,  en voor meer dan dertig niet-Turkse familieleden te voorkomen.

Selahattin Ülkümen. Bron: https://www.yadvashem.org/righteous/stories/ulkumen.html

Het Turkse paspoort geeft ook de kleine Turks-Joodse gemeenschap in Nederland, rond negentig mensen, een bepaalde mate van bescherming. Het wordt afgegeven en, al of niet, vernieuwd bij de diplomatieke posten in Den Haag en Hamburg. Ruim veertig Turks-Joodse mannen, vrouwen en kinderen  worden in september 1944 vanuit kamp Westerbork naar een speciale afdeling van het concentratiekamp Bergen-Belsen getransporteerd. Daarbij zijn de Turkse identiteitspapieren, ook wanneer ze verlopen zijn, levensreddend. De groep wordt dankzij een akkoord dat de Britse ambassade in Ankara wist te bereiken uitgewisseld tegen gevangen Duitsers. Vanuit Zweden gaat de groep op 15 maart 1945 met de ss Drottningholm naar het veilige Turkije.

ss Drottningholm, bron http://ullapoolmuseum.co.uk/wp-content/uploads/2020/05/18.-Repatriation-of-POWs.pdf