Verhalen uit de Antillen

'Het Apeldoornse Bos'

Abigaël Santcroos werd in Curaçao geboren in 1865. Haar laatst bekende adres was het Centraal Israëlitisch Krankzinnigengesticht ‘Het Apeldoornse Bos’. Uit de site van het Joods Monument: ‘In de nacht van 21 op 22 januari 1943 werd het Apeldoornse Bos 'leeggehaald''. De naam van mevrouw Santcroos is nummer 33 op een naamlijst met ruim duizend patiënten en andere slachtoffers van de Sjoa. Zij behoorde bij de oudste bewoners. De in Suriname opgegroeide Thelma Polak (1920) die echter op het eiland Saba werd geboren, komt ook op de naamlijst van ‘Het Apeldoornse Bos’ voor. Zij was wellicht verpleegster.

foto: www.sheerenloo.nl - Spectrum 2005

Mevrouw Santcroos werd drie dagen na de ontruiming in het Poolse Auschwitz vergast, Thelma zes weken later in Sobibor. Dr. Presser vat in zijn boek 'De Ondergang' de verhalen over de ontruiming van de inrichting samen.<>Het doorslaggevende bevel tot de ontruiming heeft Harster via Zöpf uit Berlijn gekregen en wel van Eichmann, die een trein van 25 wagons stuurde om de patiënten weg te voeren. …. Op 19 januari, vermeldt Wielek, deelde de Apeldoornse commissaris van politie in gesprekken met ingezetenen en de geneesheer-directeur mede, dat de hele plaats nu 'jodenvrij' gemaakt zou worden…

Maar uit meer dan één document van die tijd mag men opmaken, dat zich in de inrichting ook personen bevonden, die er a.h.w. in waren ondergedoken … dat geldt vrijwel zeker voor een aantal z.g. leerling-verplegers en -verpleegsters; daarnaast hoogstens een enkele andere ondergedokene. Maar vele gezonden gingen tegelijk met de zieken en deelden hun lot…

Reeds bij die inlading in de vrachtauto's liep de zaak volkomen in het honderd. Vaak kwamen slagen en schoppen eraan te pas om de mensen in de auto's te krijgen, kinderen ondergingen hetzelfde lot. Niet weinigen waren nauwelijks gekleed. ‘Ik heb zelf gezien, dat de patiënten, meest oudere vrouwen, op matrassen op een vrachtauto werden gelegd en een volgende mensenlaag eroverheen’, aldus een ooggetuige…

De volgende ochtend, in de vroegte, riep Aus der Fünten vrijwilligers op onder het verplegend personeel, om met de trein mee te reizen. Uit eigen beweging kwamen er 20, hij zelf wees 30 aan; zij gingen in een aparte wagon, achter de andere aangehaakt. Zij hadden de verzekering gekregen, dat zij daarna zouden terugkomen, of vrijwillig in een modern ziekenhuis werken. Niemand hunner heeft het overleefd. Niemand van de patiënten ook…